TREN VII

 

Nieszczesne ochędóstwo, żałosne ubiory
     Mojej namilszej cory,
Po co me smutne oczy za sobą ciągniecie?
     Żalu mi przydajecie.
Już ona członeczków swych wami nie odzieje,
     Nie masz, nie masz nadzieje.
Ujął ją sen żelazny, twardy, nieprzespany.
     Już letniczek pisany
I uploteczki wniwecz, i paski złocone -
     Matczyne dary płone.
Nie do takiej łóżnice, moja dziewko droga,
     Miała cię mać uboga
Doprowadzić, nie takąć dać obiecowała
     Wyprawę, jakąć dała.
Giezłeczkoć tylko dała a lichą tkaneczkę,
     Ociec ziemie bryłeczkę
W główki włożył. Niestetyż, i posag i ona
     W jednej skrzynce zamkniona.

 

 

 

Objaśnienia:

 

     1. ochędóstwo - stroje, ozdoby (zob. ochędożne w Trenie XII, 5); żałosne - smutne, wywołujące smutek, żal.
     2. cory - córy (tj. córki).
     4. przydajecie - przydawać - dodawać
     6. nadzieje - nadziei.
     7. ujął - ująć - chwycić; nieprzespany * - taki, z którego nie można się obudzić.
     8. letniczek - letnia suknia kobieca; pisany * - wzorzysty, barwny, malowany (pisankami nazywa się do dziś jajka malowane na Wielkanoc w różne wzory).
     9. uploteczki - wstążki do włosów, które się wplata we włosy; wniwecz - na nic.
     10. płone - niepotrzebne, daremne (dziś: płonne).
     11. do łóżnice - do łożnicy, czyli do łoża małżeńskiego.
     12. mać uboga - biedna, nieszczęśliwa matka.
     14. wyprawę - wyprawa * - aluzja do wyprawy dawanej pannie młodej przed ślubem i będącej częścią posagu.
     15. giezłeczko - koszula z białego płótna; lichą tkaneczkę - sukienkę ze skromnej tkaniny lub opaskę wiążącą włosy.
     16. ziemie - ziemi.
     17. w główki - w miejsce, gdzie spoczywa głowa.
     18. W jednej skrzynce - skrzynka - oznacza jednocześnie trumnę, a także przedmiot, w którym chowano rzeczy cenne, pieniądze, klejnoty, kosztowną odzież; zamkniona - zamknięt

 

 

 

Kto mówi w wierszu ?

Podmiotem lirycznym jest ojciec zmarłej dziewczynki, prawdopodobnie alter ego (drugie ja) poety – Jana Kochanowskiego, któremu zmarła córka

Do kogo mówi ?

Początkowo zwraca się do ubiorów swej zmarłej córeczki, które nazywa nieszczęsnym ochędóstwem. Potem kieruje swe słowa do samego dziecka (moja dziewko droga)

Czym jest wiersz? Jaka jest tamatyka utworu?

Wiersz jest lamentem po śmierci dziecka, wyrazem żalu rodziców po odejściu przedwcześnie zmarłej córeczki. Wszystko, nawet spojrzenie na dziecięce ubranka, składania poetę do refleksji o rozstaniu ze zmarłą, każda rzecz przywołuje na myśl dziewczynkę. Zbolały ojciec snuje refleksje na temat życia, jakiego nie było dane doświadczyć córce (ślub, miłość, przyszłość żony i matki). Rozpatruje, jak niewiele otrzymała od życia i rodziców w porównaniu z tym, ile miła i mogła dostać.

Na jakim pomyśle oparty jest utwór ?

Tren VII zwraca uwagę na przedmioty otaczające zmarłą i jej bliskich. Widok ubiorów Urszulki w przerażający sposób uświadamia jej nieobecność. Zbolały ojciec przemawia do ubranek i do nieżyjącej córki, co obrazuje jego straszliwą rozpacz, żal i samotność wobec śmierci dziecka. Wyeksponowanie rzeczy należących do zmarłej to pomysł na ten wiersz, Drugim takim zabiegiem jest porównanie śmierci do snu. Trzecim pomysłem jest kontrastowe zestawienie planów, jakie mieli rodzice wobec Urszulki, i darów, jakie chcieli jej ofiarować w przyszłości, z marną terażniejszością (zamiast wspaniałej ślubnej wyprawy dziewczynka dostaje niejako w posagu bryłkę ziemi).

Jakie uczucia dominują w wierszu? Co można powiedzieć o jego nastroju?

Smutek, żal, rozpacz, niemożność pogodzenia się z nieubłaganym losem, z nieodwracalnymi faktami , a przede wszystkim bezsilność wobec śmierci, bezradnośc rodziców.

Nastrój jest bardzo pesymistyczny .

To jeden Z tych trenów w cyklu, w których narasta największy żal i rozpacz, i wydaje się, żę z sytuacji nie ma wyjścia-ów stan oddają w pełni słowa: nie masz, nie masz nadzieje. Powtórzenie słow, jak w czasie lamentu pogrzebowego, podkreśla rozpacz, żal, beznadziejnośc sytuacji.

Jakie środki  artystyczne występują w utworze ?

Metafora

„Ujął ją sen żelazny, twardy, nieprzespany ‘’(metafora śmierci)

Apostrofy

„Nieszczęsne ochędóstwo, nieszczęsne ubiory Mojej najmilszej córy!’’

„Moja dziewko droga’’

Pytania retoryczne

„Po co me smutne oczy za sobą ciągniecie, Żalu mi przydajecie?’’

Zdrobnienia

Np. : członeczków, letniczek, uploteczki, tkaneczkę, bryłeczkę, główki

 Epitety

Np. : nieszczęsne ochędóstwo, żałosne ubiory, mojej najmilszej cory, paski złocone.

Powtórzenia

„ Nie masz, nie masz nadzieje’’

Kontrast

-między planami rodziców a rzeczywistością

-między planowaną wyprawą a „ posagiem’’ złożonym do trumny.

Jaka jest konstrukcja utworu?

To wiersz stychiczny: dzielący się na wersy bez podziału na strofy. Jest wierszem sylabicznym. Trzynastozgłoskowiec - po siódmej sylabie występuje średniówka:  7+6 - przeplata się z wersami siedmiozgłoskowymi  (pierwszy wers trzynastozgłoskowy, drugi siedmiozgłoskowy itd.) Występujące rymy są dokładnie, żeńskie o układzie aabbcc (parzyste)

W utworze zastosowano przerzutnie, czyli przeniesienia wyrazów z jednego wersu do drugiego , np.

(…) żałosne ubiory

Mojej najmilszej cory!

Burzą one tok wersyfikacyjny, wprowadzając niepokój. Podobnym celom służą kontrastujące ze sobą długości wersów.