Środki stylistyczne

Przenośnia (metafora) – wyrażenie będące niezwykłym ( nietypowym ) połączeniem słów, które

w nowych okolicznościach lub związkach zyskuja nowe znaczenie, zwane metaforycznym.

 

Tyle lat ... w tej wędrówce upartej ,

by w dłoń dziecka kulę dać słońca,

jakże teraz zostawić strwożone,

pójdzie z nimi ...dalej...do końca... ( W.Szlengel „Kartka z dziennika „Akcji”)

 

Onomatopeja – wyraz dźwiękonaśladowczy (naśladujący swoim brzmieniem rzeczywisty dźwięk).

 

I przwrócił się i wpadł

Na szumiący senny sad,

Gdzie cichutko i lekutko

Liście pieścił i szeleścił

Drugi wiatr... ( J.Tuwim „Dwa wiatry” )

 

 

Ożywienie (animizacja) – przypisywanie przedmiotom, pojęciom lub zjawiskom przyrody cech istot żywych.

 

Zaświstaj cienko -

a pobiegnie rzeka

mocna nić

którą związano

góry z dolinami ( Z.Herbert „Pudełko zwane wyobraźnią”

 

 

Uosobienie (personifikacja) -nadawanie cech ludzkich zwierzętom, roślinom lub przedmiotom.

 

I cóż powiedzą tomy słowników,

Lekcje historii i geografii,

Gdy tylko o niej mówić potrafi

krzak bzu kwitnący i śpiew słowików. ( A.Słonimski „Polska” )

 

 

 

Porównanie – zestawienie dwóch zjawisk, przedmiotow lub osob, majace na celu ukazanie ich wzajemnego podobieństwa.

 

Mały szary czlowiek

taki szary jak poniedziałek po niedzieli

szary jak mysz na sarym polu ( A.Bursa „Uwaga dramat” )

 

 

Zdrobnienie/ zgrubienie - wyolbrzymienie i wzmocnienie znaczenia wyrazu. Wyraża nastawienie emocjonalne mówiacego.

 

Kiedyś piasek ten pod sosenkami

przyjdą ludzie, Bożą, wolną ciszą

wziąć na chusty... Dzieci dzwoneczkami,

światłem, kwieciem, srebrem zakołyszą. ( K.Iłłakowiczówna „Kolęda katyńska” )

 

Neologizm poetycki – wyraz utworzony specjalnie dla potrzeb języka literackiego. Nazywa element świata stworzonego przez artystę. Neologizmy artystyczne służą wyrażaniu emocji podmiotu lirycznego i podkreśleniu nastroju utworu. Zazwyczaj nie występują poza dziełami, w których ich użyto.

 

Wyszło z boru ślepawe, zjesieniałe zmrocze,

Spłodzone samo przez się w sennej bezzadumie,

Nieoswojone z niebem patrzy w podobłocze

I węszy świat, którego nie zna, nie rozumie. ( B.Leśmian „Wyszło z boru ślepawe ...” )

 

 

Archaizm – element języka należący do minionej epoki historycznej, wyeliminowany

z powszechnego użycia. Podstawowy środek stylizacji językowej w prozie historycznej(opowiadaniach, powieściach) np. świetlica w znaczeniu jasna izba, białogłowa w znaczeniu kobieta.

 

Prozaizm – wyraz pochodzący spoza języka artystycznego, typowy dla języka potocznego, urzędowego lub naukowego.

 

I znowu sprawdzą kieszonki, kwitki,

spodnie na tyłkach zacerowane, ( J.Tuwim „Mieszkańcy” )

 

 

Powtórzenie – dwukrotne lub wielokrotne powtorzenie tego samego wyrazu, zwrotu czy zdania w całym tekście bądź jego fragmencie. Celem powtorzenia może być podkreślenie danej myśli, a także wzmocnienie rytmu utworu. Powtórzenia na początku wersu nosza nazwe anafory.

 

Żeby to wszystko w słońcu błysło

I żeby było tak jak żywe -

I żebyś ty to widział wszystko,

I żebyś był, jak ja szczęśliwy. ( J.Iwaszkiewicz „***”)

 

 

Pytanie retoryczne - pytanie, które nie wymaga odpowiedzi. Podkreśla ono opinię mówiacego, który, stawiając pytanie, mobilizuje uwagę odbiorcy.

 

Któż zbadał puszcz litewskich przepastne krainy,

Aż do samego środka, do jądra gestwiny? ( A.Mickiewicz „Pan Tadeusz” )

 

 

Apostrofa – uroczysty, bezpośredni zwrot do adresata.

 

o nocy, daj mi sen i wyzwól mnie od snów,

którymi jawa darzy ( W.Sebyła „Młyny” )